Όταν ήμουν μικρός, ήμουν πεπεισμένος ότι ο μπαμπάς μου είχε τα μακρύτερα χέρια στον κόσμο. Κάθε φορά που ένα από εμάς τα αγόρια ψιθύριζε, γκρίνιαζε, έκλεινε το μάτι ή έκανε οτιδήποτε άλλο ο μπαμπάς το θεωρούσε ασεβές κατά τη διάρκεια της λειτουργίας, μας ξαναγύριζε στην ευλάβεια με ένα χτύπημα στο πίσω μέρος του κεφαλιού. Όπου κι αν καθόμασταν στην οικογενειακή μας ομάδα στην εκκλησία, ο μπαμπάς μπορούσε να μας φθάσει.
Ξέροντας ότι δεν μπορούσαμε να ξεφύγουμε από το μακρύ χέρι του μπαμπά, συνήθως καθόμασταν σαν απρόθυμοι άγγελοι κατά τη διάρκεια της συγκεντρώσεως, αλλά το να είμαστε ήσυχοι δεν έκανε να μας αρέσει η εκκλησία.
Χρόνια αργότερα, παρευρέθηκα στην πρώτη μου συγκέντρωση μεταλήψεως Αγίων των Τελευταίων Ημερών και σοκαρίστηκα από την απείθαρχη συμπεριφορά των περισσοτέρων παιδιών. Αν ο μπαμπάς μου ήταν εκεί, θα είχε κουράσει το χέρι του προσπαθώντας να διδάξει ευλάβεια σε αυτά τα παιδιά.
Περίπου δέκα χρόνια ύστερα από την πρώτη μου επίσκεψη στη συγκέντρωση μεταλήψεως, καθόμουν πάλι σε μία εκκλησία Α.Τ.Η., όμως αυτήν τη φορά ήμουν μέλος της Εκκλησίας και πατέρας που πάλευε με τα δικά του ατίθασα νήπια.
«Πρέπει να υπάρχει κάποιος θετικός τρόπος να διδάξουμε στα παιδιά μας σεβασμό» είπα στη σύζυγό μου. «Δεν θέλω να φοβούνται την εκκλησία όπως τη φοβόμουν εγώ».
Από τότε, η σύζυγός μου και εγώ βρήκαμε τρόπους να βοηθήσουμε τα τέσσερα παιδιά μας, όλα κάτω των οκτώ ετών, να είναι ευλαβή κατά τη διάρκεια της εκκλησίας. Δεν είναι πάντα πρότυπα ευλάβειας, αλλά τις περισσότερες φορές είναι αρκετά ευλαβή, και το πιο σημαντικό είναι ότι μαθαίνουν να απολαμβάνουν τη συγκέντρωση μεταλήψεως.
Εδώ είναι μερικά από αυτά που μάθαμε καθώς «διά δοκιμής και πλάνης» φθάσαμε στον δρόμο προς την ευλάβεια στη συγκέντρωση μεταλήψεως. Αυτές οι ιδέες λειτούργησαν για εμάς. Άλλες οικογένειες μπορεί να έχουν διαφορετικούς αλλά εξίσου αποτελεσματικούς τρόπους παρότρυνσης της ευλάβειας.
Να είστε ευλαβείς εσείς οι ίδιοι
Είναι σημαντικό οι γονείς να διδάσκουν στα παιδιά τους με το παράδειγμά τους ότι η ευλάβεια στη συγκέντρωση μεταλήψεως είναι σημαντική. Δεν μπορούμε να περιμένουμε από τα παιδιά μας να συμπεριφέρονται καλά στην εκκλησία, όταν εμείς οι ίδιοι δεν συμπεριφερόμαστε καλά.
Όταν ήμουν στην επισκοπική ηγεσία, είχα πολλές ευκαιρίες να παρακολουθήσω το παράδειγμα που έδιναν οι γονείς στα παιδιά τους στη συγκέντρωση μεταλήψεως. Πολλοί ήταν ευλαβείς και τα παιδιά τους ανταποκρίνονταν ομοίως. Όμως έβλεπα μερικούς γονείς να στέκονται στο πίσω μέρος της εκκλησίας με μικρά μωρά στην αγκαλιά τους, χρησιμοποιώντας τη συγκέντρωση ως χρόνο για να συνομιλήσουν με φίλους. Άλλοι διάβαζαν, έγραφαν ή κοιμούνταν. Τα παιδιά τους ήταν συνήθως εξίσου ανευλαβή.
Ως γονείς το οφείλουμε στον εαυτό μας και στα παιδιά μας να συμμετέχουμε ενεργώς στη συγκέντρωση μεταλήψεως, όχι να είμαστε αδιάφοροι θεατές. Πρέπει να δίνουμε προσοχή σε αυτά που λένε οι ομιλητές. Μόλις γυρίσουμε σπίτι, θα πρέπει να συζητήσουμε για τις ομιλίες της συγκεντρώσεως μεταλήψεως και για το τι μάθαμε από αυτές.
Να διδάσκετε τα παιδιά σας
Αφού βελτιώσαμε τη δική μας συμπεριφορά στη συγκέντρωση μεταλήψεως, διδάξαμε στα παιδιά μας πώς ακριβώς περιμέναμε να συμπεριφέρονται στην εκκλησία.
Οι πρώτες μας προσπάθειες συνίσταντο στο να τα πάμε στον προθάλαμο, όταν δεν συμπεριφέρονταν σωστά, κάτι που είναι απαραίτητο για να μπορούν οι άλλοι να απολαύσουν τη συγκέντρωση. Η μέθοδος αυτή είχε μικτά αποτελέσματα. Τα θορυβώδη παιδιά μας δεν διατάρασσαν το πνεύμα της συγκεντρώσεως, αλλά η σύζυγός μου και εγώ χάναμε πολλά από όσα συνέβαιναν. Συν τοις άλλοις, τα παιδιά μας σύντομα αποφάσισαν ότι η ελευθερία και η διασκέδαση στον προθάλαμο της εκκλησίας ήταν πολύ πιο επιθυμητές από τη συγκέντρωση μεταλήψεως.
Αφού επανεξετάσαμε γιατί είχαμε αποτύχει, αλλάξαμε την τακτική μας και δώσαμε τη μάχη για την ευλάβεια κατά τη συγκέντρωση μεταλήψεως στο σπίτι αντί για την εκκλησία. Στην οικογενειακή βραδιά και άλλες φορές στη διάρκεια της εβδομάδας, βάζαμε τα παιδιά μας να εξασκούνται καθισμένα ήσυχα. Καθώς εστιάσαμε τα μαθήματά μας στον σκοπό της συγκεντρώσεως μεταλήψεως, εξηγήσαμε στα παιδιά μας γιατί παίρνουμε άρτο και νερό. Τους μιλήσαμε για τη θυσία του Χριστού και τους εξηγήσαμε ότι η συγκέντρωση μεταλήψεως ήταν μια στιγμή για να σκεφθούν τον Ιησού.
Ύστερα από μία μόνο εβδομάδα, τα αποτελέσματα ήταν αισθητά και ύστερα από τρεις ή τέσσερεις εβδομάδες, τα μεγαλύτερα παιδιά μας άρχισαν να κάθονται ήσυχα στο μεγαλύτερο μέρος της συγκεντρώσεως.
Αναλάβετε δράση, όταν είναι ανευλαβή
Φυσικά, τα παιδιά κατά καιρούς γίνονταν ξανά ανευλαβή, αλλά όταν το έκαναν, ξέραμε ότι έπρεπε να κάνουμε κάτι περισσότερο από το να τα βγάλουμε έξω για να συμμετάσχουν στο πανηγύρι που γινόταν στον προθάλαμο. Ο πατέρας μου μάς είχε ξεκαθαρίσει ότι μας ήθελε στην εκκλησία και όχι μόνο κοντά σε αυτήν. Αφού μελετήσαμε τις μεθόδους του μπαμπά και ακούσαμε μια ομιλία για την πειθαρχία, η σύζυγός μου και εγώ συνειδητοποιήσαμε ότι το να βγάζουμε τα ανευλαβή παιδιά από τη συγκέντρωση μεταλήψεως έλυνε το άμεσο πρόβλημα, αλλά δεν έκανε τίποτα για να τα παροτρύνει να αποφύγουν μελλοντικές ασεβείς συμπεριφορές. Αποφασίσαμε να διδάξουμε στα παιδιά μας ότι η ζωή στη συγκέντρωση μεταλήψεως ήταν πολύ πιο ευχάριστη από τη ζωή στο περιθώριο της συγκεντρώσεως μεταλήψεως.
Την επόμενη Κυριακή, ο δύο ετών γυιος μου είχε ένα τρομερό ξέσπασμα. Τον έβγαλα αμέσως από την εκκλησία, αλλά αυτή τη φορά δεν σταμάτησα στον προθάλαμο. Βρήκα μια άδεια αίθουσα στο τέλος του διαδρόμου, κάθισα σε μια πτυσσόμενη καρέκλα και τον κράτησα σταθερά στην αγκαλιά μου.
Σε ένα λεπτό ηρέμησε και σπαρταρούσε για να ελευθερωθεί. Η αρχική μου αντίδραση ήταν να τον αφήσω κάτω, αλλά αποφάσισα να τον κρατήσω στα γόνατά μου. Παραπονέθηκε και του εξήγησα ότι θα παρέμενε στα γόνατά μου, όσο πιο ακίνητος μπορούσα να τον κρατήσω, μέχρι να αποφασίσει ότι ήταν καιρός να επιστρέψει ευλαβικά στη συγκέντρωση μεταλήψεως.
Για το δύστροπο δύο ετών παιδί μου, ένας τέτοιος περιορισμός ήταν η χειρότερη δυνατή μοίρα. Ύστερα από δέκα λεπτά που ικέτευε, στριφογύριζε και έκλαιγε, συνειδητοποίησε ότι το εννοούσα και ρώτησε αν μπορούσε να επιστρέψει στη συγκέντρωση μεταλήψεως.
«Θα είσαι ευλαβής, γυιε μου;» ρώτησα.
Κούνησε καταφατικά το κεφάλι.
«Και αν δεν είσαι ευλαβής, τι θα γίνει;» Έδειξε την καρέκλα.
Επιστρέψαμε στη συγκέντρωση, όπου παρέμεινε αρκετά σιωπηλός. Εκείνος και οι κόρες μας είχαν ακόμα τις στιγμές τους τις άλλες Κυριακές που έπρεπε να τους πάρουμε από τη συγκέντρωση μεταλήψεως, αλλά δεν τους πήρε πολύ χρόνο για να μάθουν ότι προτιμούσαν την ελευθερία τους στη συγκέντρωση μεταλήψεως από τον περιορισμό της αγκαλιάς του μπαμπά σε μια ήσυχη αίθουσα στο τέλος του διαδρόμου.
Φυσικά, είναι καλύτερο και ευκολότερο να αποτρέψουμε την ανευλάβεια παρά να την αντιμετωπίσουμε στην εκκλησία. Γνωρίζοντας ότι τα παιδιά μας δεν θα ήταν σε θέση να ακούσουν ή να κατανοήσουν όλες τις ομιλίες της συγκεντρώσεως μεταλήψεως, σχεδιάσαμε εναλλακτικές ήσυχες δραστηριότητες για αυτά, όταν άρχιζαν να χάνουν το ενδιαφέρον τους.
Όλα τα παιδιά μας, ακόμη και τα μικρότερα, απολαμβάνουν να διαβάζουν και να κοιτάζουν τις εικονογραφημένες παιδικές ιστορίες που εκδίδει η Εκκλησία. Φέρνουμε επίσης μερικές κηρομπογιές και λευκά φύλλα χαρτιού για να ζωγραφίζουν τα μικρότερα παιδιά, όταν γίνονται πολύ νευρικά. Τα μεγαλύτερα παιδιά μπορούν επίσης να ζωγραφίζουν, αλλά τα παροτρύνουμε να ζωγραφίζουν εικόνες που σχετίζονται με τις ομιλίες που δίδονται.
Διαπιστώσαμε επίσης ότι τα παιχνίδια, το φαγητό, οι λιχουδιές και τα παιχνίδια συνήθως δημιουργούν περισσότερο χάος και ακαταστασία στη συγκέντρωση παρά αποτρέπουν.
Να θυμάστε ότι τα παιδιά είναι παιδιά
Δεν περιμένουμε από τα παιδιά μας να είναι τέλεια στην εκκλησία, διότι ξέρουμε ότι στην ηλικία τους είναι μερικές φορές πέρα από τις δυνατότητές τους. Όμως η σύζυγός μου και εγώ έχουμε ως στόχο να απολαύσουμε τη συγκέντρωση μεταλήψεως. Όταν ένα από τα παιδιά μας φέρεται άσχημα, το αντιμετωπίζουμε όσο το δυνατόν πιο γρήγορα και χωρίς συναίσθημα.
Βοηθά επίσης να έχετε αίσθηση του χιούμορ. Αν ένα μέλος της οικογένειάς μας κάνει μια τούμπα από το πίσω μέρος του πάγκου ή στραταρίζει, χωρίς να το καταλάβουμε, στο βήμα, προσπαθούμε να παραμείνουμε ψύχραιμοι, να αντιμετωπίσουμε τη συμπεριφορά του, να το βγάλουμε έξω, αν χρειαστεί, και να πούμε στον εαυτό μας ότι, κάποια στιγμή –ίσως– θα γελάσουμε με το περιστατικό.
Αν είστε μόνοι και λιγότεροι από τα παιδιά σας, μπορείτε να διατηρήσετε την ευλάβεια – με λίγη βοήθεια. Όταν εκλήθην στην επισκοπική ηγεσία, η σύζυγός μου έμεινε μόνη της να φροντίζει τα παιδιά μας. Ύστερα από λίγες Κυριακές, βρήκε το έργο αυτό υπερβολικό και εξαντλητικό, οπότε ζητήσαμε από ένα ζευγάρι συνταξιούχων στον τομέα μας να κάθονται δίπλα στην οικογένειά μας κάθε Κυριακή για να εξισορροπήσουμε τις πιθανότητες. Συμφώνησαν πρόθυμα, και τώρα τα παιδιά μας λατρεύουν να κάθονται δίπλα στους «παππούδες» τους.
Στην οικογένειά μας, προσπαθούμε να διασφαλίσουμε ότι η εκκλησία είναι μια θετική εμπειρία για εμάς και τα παιδιά μας. Με λίγη εξάσκηση και προγραμματισμό, και με πολλή υπομονή, βοηθούμε τα παιδιά μας να μάθουν να εκτιμούν τη συγκέντρωση μεταλήψεως και να το κάνουν με ευλάβεια.